การนอนไม่หลับ (Insomnia) เป็นหนึ่งในภาวะที่ผู้คนยุคปัจจุบันพบได้บ่อยมากขึ้น ทั้งจากความเครียด การทำงานหนัก ความกังวล วิตกกังวล ภาวะซึมเศร้า โรคประจำตัว หรือพฤติกรรมการใช้ชีวิตที่ทำให้วงจรการหลับเสียสมดุล ส่งผลให้หลายคนมองหา “ยาที่ช่วยให้หลับ” เป็นทางออกอย่างรวดเร็ว แต่ความจริงคือ ยานอนหลับมีหลายกลุ่ม กลไกแตกต่างกัน และบางชนิดอาจมีความเสี่ยงสูงหากใช้ไม่ถูกต้อง
⭐ ยาช่วยนอนหลับแบ่งเป็น 6 กลุ่มใหญ่
⭐ 1) กลุ่ม Benzodiazepines (BDZs)
ตัวอย่างยา
Diazepam, Lorazepam, Clonazepam, Alprazolam, Temazepam
กลไก
เพิ่มการทำงานของสาร GABA ทำให้สมองช้าลง สงบ และง่วงหลับง่ายขึ้น
ข้อดี
ทำให้นอนหลับได้เร็ว, ลดความกังวล, ช่วยให้ร่างกายผ่อนคลาย
อันตราย
เสี่ยงติดยาและดื้อยา, ความจำเสื่อม, ง่วงตอนกลางวัน, เพิ่มความเสี่ยงล้มในผู้สูงอายุ, อันตรายมากเมื่อใช้ร่วมแอลกอฮอล์
เหมาะกับผู้ป่วยที่มีอาการอย่างไร
ผู้ที่นอนไม่หลับจากความวิตกกังวลรุนแรง, ผู้ที่มีอาการตึงเครียด, ผู้ที่ต้องการการรักษาระยะสั้นเพื่อควบคุมอาการเฉียบพลัน
หมายเหตุ
ตัวยากลุ่มนี้จัดเป็นยาอันตราย ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ทุกครั้ง
⭐ 2) กลุ่ม Non-benzodiazepine “Z-drugs”
ตัวอย่างยา
Zolpidem, Zopiclone, Eszopiclone
กลไก
จับตัวรับ GABA เฉพาะตำแหน่งที่ควบคุมการหลับ ทำให้ผลข้างเคียงบางอย่างน้อยกว่า BDZ
ข้อดี
ช่วยให้นอนเร็ว, ตื่นมาสมองโปร่งกว่า BDZ, ความเสี่ยงติดน้อยกว่า
อันตราย
อาจเกิดเดินละเมอ ขับรถละเมอ, เสี่ยงติดเมื่อใช้ต่อเนื่อง, ห้ามใช้กับแอลกอฮอล์เด็ดขาด
เหมาะกับผู้ป่วยที่มีอาการอย่างไร
ผู้ที่นอนหลับยากตอนหัวค่ำ, ผู้ที่ใช้ BDZ แล้วง่วงตอนกลางวันมากเกินไป, ผู้ที่ต้องการผลออกฤทธิ์สั้นและตื่นตัวตอนเช้า
หมายเหตุ
ตัวยากลุ่มนี้จัดเป็นยาอันตราย ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ทุกครั้ง
⭐ 3) Melatonin และกลุ่มเสริมการหลับตามธรรมชาติ
ตัวอย่างยา
Melatonin, Ramelteon
กลไก
เพิ่มระดับเมลาโทนินเพื่อควบคุมนาฬิกาชีวภาพให้สอดคล้องกับเวลานอนตามธรรมชาติ
ข้อดี
ปลอดภัยสูง, ไม่เสพติด, เหมาะกับผู้ที่นาฬิกาชีวภาพผิดเวลา เช่น เจ็ทแล็ก หรือทำงานกะกลางคืน
อันตราย
อาจมีอาการปวดศีรษะ คลื่นไส้เมื่อใช้ขนาดสูง, ผู้ใช้บางรายไม่ตอบสนองต่อยา, ผู้มีโรคประจำตัวควรปรึกษาแพทย์
เหมาะกับผู้ป่วยที่มีอาการอย่างไร
ผู้ที่มีปัญหา Jet lag, ผู้ที่หลับไม่เป็นเวลา, คนวัยทำงานกะสลับ, ผู้สูงอายุที่ระดับเมลาโทนินลดลง
หมายเหตุ
แม้จะปลอดภัยกว่ากลุ่มอื่น แต่ยังถือเป็นยาที่ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ในรายที่มีโรคประจำตัว
⭐ 4) กลุ่มยาแก้แพ้ที่ทำให้ง่วง (Sedating Antihistamines)
ตัวอย่างยา
Diphenhydramine, Hydroxyzine, Doxylamine
กลไก
ยับยั้งฮีสตามีนในสมอง ทำให้เกิดความสงบนำไปสู่อาการง่วง
ข้อดี
หาซื้อง่าย, เหมาะกับการใช้แก้ปัญหานอนไม่หลับแบบชั่วคราว
อันตราย
ง่วงมากในตอนกลางวัน, ปากแห้ง, สายตาพร่า, ดื้อยาเมื่อใช้ต่อเนื่อง, มีความเสี่ยงล้มในผู้สูงอายุ
เหมาะกับผู้ป่วยที่มีอาการอย่างไร
ผู้ที่มีอาการเครียดเล็กน้อยและต้องการตัวช่วยเป็นครั้งคราว, ผู้ที่ต้องการยาชั่วคราวในวันที่พักผ่อนน้อย
หมายเหตุ
แม้เป็นยาที่หาซื้อง่าย แต่จัดเป็นยาอันตราย ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้โดยเฉพาะผู้สูงอายุ
⭐ 5) กลุ่มยาต้านซึมเศร้าที่ทำให้ง่วง (Sedating Antidepressants)
ตัวอย่างยา
Mirtazapine, Trazodone, Amitriptyline
กลไก
ปรับระดับ serotonin และ noradrenaline ทำให้อารมณ์คงที่และเกิดอาการง่วงร่วมด้วย
ข้อดี
ช่วยทั้งการนอนและอาการซึมเศร้า, เหมาะกับผู้มีอาการอารมณ์ผิดปกติร่วมกับนอนไม่หลับ
อันตราย
น้ำหนักขึ้นง่าย, ง่วงตอนกลางวัน, ปากแห้ง ท้องผูก, ไม่ควรซื้อกินเอง
เหมาะกับผู้ป่วยที่มีอาการอย่างไร
ผู้ที่มีภาวะซึมเศร้า, ผู้ที่มีความกังวลสูงจนกระทบการนอน, ผู้ที่ต้องการการนอนที่ลึกขึ้นเพื่อฟื้นฟูอารมณ์
หมายเหตุ
ตัวยากลุ่มนี้จัดเป็นยาอันตราย ต้องใช้เฉพาะภายใต้การดูแลของแพทย์เท่านั้น
⭐ 6) กลุ่มยารักษาโรคจิตที่ทำให้ง่วง (Sedating Antipsychotics)
ตัวอย่างยา
Quetiapine, Olanzapine
กลไก
ปรับสมดุล dopamine และ serotonin ทำให้สงบ อารมณ์นิ่ง และง่วงหลับ
ข้อดี
ใช้ได้ผลในผู้ที่มีโรคจิตเภท, โรคอารมณ์สองขั้ว, หรือผู้ที่ซึมเศร้ารุนแรง
อันตราย
น้ำหนักขึ้นมาก, เพิ่มความเสี่ยงเบาหวาน, ความดันต่ำ, ไม่เหมาะใช้แก้นอนไม่หลับทั่วไป
เหมาะกับผู้ป่วยที่มีอาการอย่างไร
ผู้ที่มีโรคทางอารมณ์หรือจิตเวชร่วมกับปัญหาการนอน, ผู้ที่มีอารมณ์แปรปรวนรุนแรงจนกระทบการหลับ
หมายเหตุ
ตัวยากลุ่มนี้จัดเป็นยาอันตรายสูง ควรใช้เฉพาะผู้ป่วยที่ได้รับการประเมินจากแพทย์เท่านั้น
✔️ การจำแนกกลุ่ม Benzodiazepines ตาม พ.ร.บ.ยาไทย
1) จัดเป็น “ยาอันตราย (Dangerous Drug)”
Benzodiazepines ส่วนใหญ่ ต้องใช้ตามใบสั่งแพทย์ และถูกควบคุมในหมวดยาอันตราย
เช่น
- Diazepam
- Lorazepam
- Clonazepam
- Temazepam
- Oxazepam
ผู้ป่วย ไม่สามารถซื้อเอง ได้ ต้องมีแพทย์สั่งเท่านั้น
2) จัดเป็น “วัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตประสาท ประเภท 4 (Psychotropic Schedule IV)”
Benzodiazepines หลายชนิดอยู่ในกลุ่มควบคุมพิเศษร่วมด้วย เช่น
- Alprazolam
- Clonazepam (อยู่ทั้งยาอันตรายและวัตถุออกฤทธิ์)
- Diazepam
- Lorazepam
การครอบครอง การสั่งจ่าย การจำหน่าย อยู่ภายใต้การควบคุมของสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) และสำนักงานคณะกรรมการควบคุมยาเสพติด (ป.ป.ส.)
✔️ บทสรุปสั้น ๆ
Benzodiazepines = ยาอันตราย / และบางตัว = วัตถุออกฤทธิ์ประเภท 4
➡️ ต้องใช้ตามดุลยพินิจแพทย์
➡️ ไม่ควรซื้อทางออนไลน์หรือร้านค้าที่ไม่ได้รับอนุญาต
➡️ ห้ามใช้ต่อเนื่องนานโดยไม่ประเมินอาการ เพราะเสี่ยงดื้อยาและติดยา
หากมีความสงสัยเกี่ยวกับอาการที่เป็นอยู่ สามารถปรึกษาเภสัชกรได้โดยตรงพร้อมสั่งยารักษาที่เหมาะสม โดยแอดไลน์ @733khpqc หรือ Scan QR CODE โดยกดลิงค์ที่ข้อความนี้ได้เลยค่ะ